Plagiat stylu

A jednak idąc dalej można znaleźć kwestie, które mają pewne zaczepienie prawne. Jeżeli przyjmiemy, że uzyskiwanie pewnych efektów to wynik nie tylko „wyczucia twórczego” i talentu, ale zastosowania pewnego powtarzalnego toku czynności w ramach obróbki, pewnej „receptury” to pojawia się pytanie, czy taka „receptura” może być chroniona. Nie wchodzi tu z pewnością w grę ochrona prawami bezwzględnymi „receptury” jako takiej (np. jako utwór, jako wynalazek chroniony patentem lub wzór użytkowy itd.). Natomiast w niektórych przypadkach można, jak się wydaje, potraktować taką wiedzę jako know-how, w tym także jako „tajemnicę przedsiębiorstwa” chronioną przepisami ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 11 ust. 4 przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tak więc spełnienie przesłanek ustawowych, a więc przede wszystkim konieczność podjęcia niezbędnych działań w celu zachowania poufności takich informacji, mogłoby pozwolić na odwołanie się do ochrony na tej podstawie. Pamiętać jednak należy, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie ma zakresu uniwersalnego, a jedynie ograniczony do szeroko pojętej sfery działalności gospodarczej. Jednocześnie, ustawa, w art. 2, definiuje przedsiębiorcę jako osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.

„Receptury” w środowisku cyfrowym mogą przyjmować postać mocno zautomatyzowaną. Mogą być wówczas wyrażone w formie skryptów, makr, procedur, a nawet „regularnych” aplikacji wykonywalnych. Biorąc to pod uwagę pojawia się możliwość rozpatrzenia ochrony jako programu komputerowego, z podstawowym jednak zaznaczeniem, że cały czas ta ochrona nie dotyczy samej „receptury”, a jedynie jej konkretnego zaimplementowania. W prawie autorskim brak jest definicji programu komputerowego. Trzeba jednak pamiętać, że zawsze ocena czy dany produkt informatyczny jest, czy też nie, utworem w rozumieniu prawa autorskiego, powinna następować przez pryzmat art. 1 prawa autorskiego, a więc dane dobro musi stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Należy przy tym podkreślić, że ochrona taka nie obejmuje efektów, a więc obrobionych prac, a jedynie samo oprogramowanie”.

Innym aspektem tej sprawy jest ocena ewentualnego efektu stosowania pewnych stylistycznych zabiegów wizualnych, w kontekście „pierwowzoru”. Może bowiem być tak, że same zabiegi stylistyczne na tyle zbliżą inny utwór do tego, którego „styl” jest kopiowany, że doprowadzi to w istocie do wkroczenia w sferę praw autorskich twórcy takiego utworu. Nastąpić może wówczas w istocie opracowanie, w rozumieniu art. 2 prawa autorskiego utworu pierwotnego, na korzystanie i rozporządzanie którym wymagana jest zgoda twórcy. Bardziej luźne nawiązanie, chociaż wyczuwalne i zamierzone, może być rozpatrywane w kontekście inspiracji, która jest prawnie dopuszczalna. Trzeba też powiedzieć o dozwolony cytacie, co jednak będzie miało, jak się wydaje, mniejsze zastosowanie w tym przypadku.

Można by także zastanowić się nad okolicznościami towarzyszącymi posługiwaniu się „cudzym” stylem. Może bowiem być tak, że sposób określonej prezentacji prac w sposób zamierzony ma prowadzić do czerpania z cudzej, rozpoznawalnej i np. modnej stylistyki, poprzez sugerowanie np. związków z takim twórcą, albo wręcz pochodzenia od niego. Trudno takie delikatne sprawy osądzić z góry, niemniej w określonych sytuacjach mogłoby to wchodzić w sferę nieuczciwej konkurencji lub ochrony dóbr osobistych. W tej pierwszej płaszczyźnie trzeba pamiętać o ogólnej definicji z art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zgodnie z którym, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Z kolei do dóbr osobistych należą m.in. nazwisko lub pseudonim, a także twórczość artystyczna.

Poza zasygnalizowaniem powyższych kwestii, niniejszy post nie dotyka innych powiązanych spraw, np. nawiązań do tematów lub motywów, scenografii, kadrów, aranżacji, wykorzystania tych samych rekwizytów i modeli itd. W sytuacjach takich kwestie wchodzenia w zakres praw przysługującym twórcom utworów „oryginalnych” mogą mieć nawet dalej idące znaczenie.